Już na etapie diagnozy wielu pacjentów zmaga się z utratą apetytu, spadkiem masy ciała, zaburzeniami smaku czy dolegliwościami ze strony układu pokarmowego. W miarę postępu choroby oraz podczas intensywnego leczenia onkologicznego problemy te mogą się nasilać, prowadząc do stanu niedożywienia, a w skrajnych przypadkach do wyniszczenia organizmu (kacheksji nowotworowej).
W przeciwieństwie do zwykłej utraty masy ciała, niedożywienie w przebiegu choroby nowotworowej ma poważne konsekwencje. Osłabia odporność, zmniejsza tolerancję na leczenie, wydłuża hospitalizację, pogarsza jakość życia i może wpływać na rokowanie. Z tego względu problemy żywieniowe pacjenta onkologicznego powinny być traktowane jako integralna część procesu leczenia, a nie jedynie jego uciążliwy efekt uboczny.
Rola żywienia w leczeniu i rekonwalescencji
Zaburzenia odżywiania to częsty problem towarzyszący chorobie nowotworowej – zarówno na etapie diagnozy, jak i w trakcie leczenia. Niedożywienie, utrata masy ciała, brak apetytu czy zmiana preferencji smakowych mogą poważnie osłabić organizm pacjenta, wpływając negatywnie na przebieg terapii, regenerację oraz jakość życia.
Choć wiele osób kojarzy nowotwór głównie z leczeniem farmakologicznym i chirurgicznym, żywienie kliniczne i odpowiednia podaż energii oraz składników odżywczych są równie ważnym elementem kompleksowej opieki onkologicznej i nie powinny być zaniedbywane.
Skąd zaburzenia odżywiania u pacjentów onkologicznych?
Choroba nowotworowa wywiera ogólnoustrojowy wpływ na organizm. W wyniku działania nowotworu oraz odpowiedzi zapalnej organizmu mogą wystąpić:
- brak apetytu (anoreksja nowotworowa) – często spowodowany przewlekłym stanem zapalnym, wpływem guzów na układ hormonalny lub działaniem cytokin,
- zaburzenia smaku i węchu – szczególnie u pacjentów leczonych chemioterapią i radioterapią,
- nudności, wymioty, biegunki – jako efekt uboczny leczenia onkologicznego,
- dolegliwości podczas jedzenia – np. przy guzach jamy ustnej, gardła lub przełyku,
- zaburzenia wchłaniania – przy zajęciu przewodu pokarmowego.
Konsekwencje niedożywienia w chorobie nowotworowej
Niedożywienie u pacjentów onkologicznych może prowadzić do:
- osłabienia odporności i większej podatności na infekcje,
- utrudnionej regeneracji tkanek po zabiegach chirurgicznych,
- gorszej tolerancji chemioterapii i radioterapii,
- wydłużenia hospitalizacji,
- obniżenia skuteczności leczenia,
- pogorszenia jakości życia, a w skrajnych przypadkach do kacheksji nowotworowej (zespołu wyniszczenia organizmu).
Jak wspierać żywienie chorego?
Dieta pacjenta onkologicznego powinna być:
- odpowiednio zbilansowana i bogata w białko, aby przeciwdziałać utracie masy mięśniowej,
- indywidualnie dopasowana z uwzględnieniem rodzaju nowotworu, etapu leczenia, tolerancji pokarmowej i ogólnego stanu chorego,
- mało objętościowa, ale wysoko odżywcza (szczególnie u pacjentów cierpiących na brak apetytu).
Jeśli pacjent nie może jeść samodzielnie dieta powinna być wspierana preparatami doustnymi (ONS) lub żywieniem dojelitowym. W opiece nad osobą chorą bardzo ważna jest także pomoc dietetyka klinicznego, który może ułożyć bezpieczny i możliwy do realizacji plan żywieniowy.
