Endometrioza dotyka nawet 10–15% kobiet w wieku rozrodczym. Jest chorobą przewlekłą i często bardzo bolesną. Charakteryzuje się obecnością błony śluzowej macicy (endometrium) poza jamą macicy, w jajnikach, jajowodach, na otrzewnej, a niekiedy także w odleglejszych lokalizacjach. Choć endometrioza nie jest chorobą nowotworową, a zmiany mają charakter łagodny, coraz częściej pojawiają się pytania o to, czy może zwiększać ryzyko rozwoju nowotworu.
Badania wskazują, że niektóre typy endometriozy mogą być związane ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia niektórych nowotworów, a wśród nich szczególne miejsce zajmuje rak jajnika typu endometrioidalnego i jasnokomórkowego. Związek ten nie oznacza jednak, że każda pacjentka z endometriozą zachoruje na raka. Podkreśla jednak konieczność uważnego monitorowania stanu zdrowia i uważnego śledzenia sygnałów z ciała.
Związek między endometriozą a rakiem jajnika
Związek między endometriozą a zwiększonym ryzykiem rozwoju raka jajnika został potwierdzony w wielu badaniach epidemiologicznych. Szczególnie istotne są dane wskazujące, że u kobiet z rozpoznaną endometriozą ryzyko zachorowania na niektóre typy nowotworów jajnika może być nawet kilkukrotnie wyższe niż w populacji ogólnej. Co ważne, nie oznacza to, że endometrioza z dużym prawdopodobieństwem przekształci się w nowotwór złośliwy, ale sugeruje istnienie wspólnych mechanizmów biologicznych i czynników ryzyka.
Zwiększone ryzyko dotyczy głównie przypadków długo trwającej lub zaawansowanej endometriozy, szczególnie zlokalizowanej w jajnikach – tzw. torbieli endometrialnych. Istnieją dowody, że przewlekły stan zapalny oraz powtarzające się krwawienia w obrębie zmian endometrialnych mogą prowadzić do uszkodzenia DNA, a tym samym zwiększać podatność komórek na transformację nowotworową.
Należy jednak zaznaczyć, że w ujęciu populacyjnym ryzyko transformacji nowotworowej w przebiegu endometriozy pozostaje niskie – szacuje się je na poziomie 1–2% w ciągu całego życia. Pomimo to, kontrola ginekologiczna i regularne badania obrazowe (takie jak USG transwaginalne) są istotne dla wczesnego wykrywania nieprawidłowości, zwłaszcza u kobiet z rozległymi zmianami endometrialnymi lub obciążonym wywiadem rodzinnym.
Endometrioza a inne nowotwory
Choć najczęściej analizowanym nowotworem w kontekście endometriozy jest rak jajnika, coraz więcej badań zwraca uwagę na potencjalny związek tej choroby z innymi nowotworami. W literaturze naukowej pojawiają się sugestie, że endometrioza może wiązać się z podwyższonym ryzykiem wystąpienia takich nowotworów jak: rak piersi, czerniak, rak tarczycy, rak nerki, nowotwory mózgu.
Mechanizm tej zależności nie jest w pełni wyjaśniony, ale podejrzewa się, że przewlekły stan zapalny, zmiany hormonalne oraz czynniki immunologiczne, które towarzyszą endometriozie, mogą mieć wpływ na procesy nowotworowe w innych narządach. Istotną rolę mogą odgrywać również predyspozycje genetyczne i czynniki środowiskowe, które jednocześnie sprzyjają rozwojowi endometriozy i nowotworów.
