Wirus brodawczaka ludzkiego jest jedną z najczęstszych infekcji przenoszonych drogą płciową na świecie. Choć wiele zakażeń przebiega bezobjawowo i ustępuje samoistnie, w niektórych przypadkach wirus może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, w tym rozwoju nowotworów. HPV jest główną przyczyną raka szyjki macicy, ale może także wywoływać inne rodzaje nowotworów, takie jak rak odbytu, gardła czy prącia.
Jakie nowotwory mogą być związane z zakażeniem HPV?
Jak wirus HPV prowadzi do rozwoju nowotworów?
HPV zakaża komórki nabłonkowe w miejscach mikrourazów na skórze lub błonach śluzowych, takich jak okolice narządów płciowych, odbytu, gardła czy jamy ustnej. Po przylgnięciu wirus wprowadza swoje DNA do jądra komórki gospodarza. Integracja DNA wirusa z genomem komórki gospodarza może przebiegać na dwa sposoby:
- Wirus replikuje się niezależnie od DNA komórki, co nie prowadzi do nowotworzenia – infekcja epizomalna.
- DNA wirusa wbudowuje się w genom komórki gospodarza, co jest kluczowe dla rozwoju nowotworów – infekcja integrująca.
W obu przypadkach mamy do czynienia z procesem wieloetapowym i rozciągniętym w czasie, co sprawia, że nowotwory związane z HPV często pojawiają się wiele lat po pierwotnym zakażeniu.
Czynniki zwiększające ryzyko rozwoju nowotworów związanych z HPV
Nie wszystkie zakażenia HPV prowadzą do rozwoju nowotworów. Czynniki, które mogą zwiększać ryzyko progresji infekcji do stanu nowotworowego, to:
- rodzaj wirusa – niektóre szczepy są bardziej, inne mniej onkogenne,
- osłabienie układu odpornościowego – np. u osób z HIV lub po przeszczepach,
- palenie tytoniu,
- utrzymujące się przewlekłe infekcje,
- inne infekcje przenoszone drogą płciową.
Jakie nowotwory może wywoływać HPV?
Wirus brodawczaka ludzkiego jest odpowiedzialny za rozwój wielu nowotworów, zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Szczepy HPV dzieli się na niskiego i wysokiego ryzyka. Wirusy niskiego ryzyka (np. HPV-6, HPV-11) powodują zmiany łagodne, takie jak brodawki narządów płciowych, podczas gdy szczepy wysokiego ryzyka (np. HPV-16, HPV-18) są głównymi sprawcami nowotworów złośliwych.
Najczęstsze nowotwory związane z HPV to:
- Rak szyjki macicy – szacuje się , że aż 99% przypadków raka szyjki macicy jest związanych z zakażeniem HPV, głównie szczepami HPV-16 i HPV-18. Długotrwała infekcja HPV prowadzi do zmian przednowotworowych (np. dysplazji szyjki macicy), które z czasem mogą przekształcić się w raka inwazyjnego.
- Rak odbytu – około 90% przypadków raka odbytu wiąże się z obecnością wirusa HPV, szczególnie szczepu HPV-16.
- Nowotwory głowy i szyi (głównie gardła i jamy ustnej) – około 70% przypadków raka gardła jest związanych z zakażeniem HPV, głównie szczepem HPV-16.
- Rak prącia – rak prącia jest stosunkowo rzadkim nowotworem, ale w wielu przypadkach (około 40–50%) jego rozwój jest związany z zakażeniem HPV, głównie szczepu HPV-16.
- Rak sromu i pochwy – około 70% przypadków raka sromu związanych jest z HPV. Rak pochwy jest rzadkim nowotworem, ale w około 75% przypadków jego rozwój jest związany z zakażeniem HPV.
Ponadto, niektóre badania sugerują, że zakażenie HPV może odgrywać rolę w rozwoju raka przełyku, choć związek ten nie jest tak silny, jak w przypadku innych nowotworów.
