Wysiłkowe nietrzymanie moczu należy do najczęstszych zaburzeń układu moczowego. Dotyka zarówno kobiety, jak i mężczyzn, choć znacznie częściej występuje u kobiet. Objawia się mimowolnym wyciekiem moczu podczas wysiłku fizycznego, kichania, kaszlu czy śmiechu, co wpływa na jakość życia pacjentów, ich pewność siebie i codzienne funkcjonowanie.

Co to jest wysiłkowe nietrzymanie moczu?

Wysiłkowe nietrzymanie moczu (WNM) jest naturalną konsekwencją osłabienia mechanizmów odpowiedzialnych za kontrolę zatrzymywania moczu, takich jak mięśnie dna miednicy i zwieracz cewki moczowej.

W normalnych warunkach struktury te współpracują, aby zapobiec wyciekowi moczu nawet w sytuacjach zwiększonego obciążenia. W przypadku ich dysfunkcji ciśnienie wewnątrz pęcherza może przewyższać siłę zwieracza, prowadząc do niekontrolowanego wycieku moczu.

Jakie są przyczyny wysiłkowego nietrzymania moczu?

Przyczyny wysiłkowego nietrzymania moczu są różnorodne i mogą obejmować zarówno czynniki anatomiczne, hormonalne, jak i mechaniczne. Należą do nich m.in. osłabienie mięśni dna miednicy, zmiany hormonalne, urazy mechaniczne i operacje w obrębie miednicy, przewlekły wzrost ciśnienia w jamie brzusznej, czynniki wrodzone i anatomiczne, czynniki związane ze stylem życia, a także ciąża i poród.

Osłabienie mięśni dna miednicy

Mięśnie dna miednicy pełnią kluczową rolę w podtrzymywaniu narządów miednicy, w tym pęcherza moczowego, cewki moczowej i macicy. Ich osłabienie prowadzi do obniżenia narządów miednicy (tzw. obniżenia pęcherza moczowego lub cewki), co skutkuje zaburzeniem mechanizmu zamykania cewki moczowej. Do najczęstszych przyczyn osłabienia mięśni należą:

  • ciąża i poród – rozciąganie mięśni i więzadeł podczas ciąży oraz uszkodzenia mechaniczne w trakcie porodu mogą prowadzić do trwałego osłabienia struktur dna miednicy,
  • wiek – proces starzenia powoduje utratę elastyczności i siły mięśni, co zwiększa ryzyko nietrzymania moczu,
  • brak aktywności fizycznej – siedzący tryb życia i brak ćwiczeń wzmacniających mięśnie dna miednicy mogą przyczynić się do ich osłabienia.

Zmiany hormonalne

Hormony, zwłaszcza estrogeny, odgrywają ważną rolę w utrzymaniu zdrowia tkanek układu moczowego. Ich niedobór, szczególnie u kobiet w okresie menopauzy, prowadzi do zmniejszenia elastyczności tkanek cewki moczowej i osłabienia napięcia mięśni dna miednicy.

Uraz mechaniczny i operacje w obrębie miednicy

Zabiegi chirurgiczne w okolicach miednicy mogą uszkodzić struktury podtrzymujące pęcherz i cewkę moczową lub nerwy kontrolujące ich funkcję. Najczęściej dotyczy to operacji ginekologicznych i zabiegów urologicznych. U mężczyzn prostatektomia jest jedną z głównych przyczyn wysiłkowego nietrzymania moczu.

Diagnostyka – Jak rozpoznać wysiłkowe nietrzymanie moczu?

Proces diagnostyczny obejmuje szczegółowy wywiad medyczny, ocenę objawów klinicznych oraz wykonanie badań, które pozwalają na potwierdzenie problemu, określenie jego przyczyn i dobranie optymalnej terapii.

Pierwszym krokiem w diagnostyce WNM jest dokładny wywiad medyczny, podczas którego lekarz zbiera informacje o:

  • specyfice objawów,
  • częstotliwości występowania epizodów nietrzymania moczu,
  • wpływie dolegliwości na jakość życia pacjenta,
  • czynnikach ryzyka (przebyteporody, zabiegi chirurgiczne w obrębie miednicy, przewlekłe choroby, nadwaga, menopauza),
  • stosowanych lekach.

Kolejnym etapem diagnostyki jest test kaszlowy. Test kaszlowy to jedno z najprostszych i najczęściej stosowanych badań klinicznych. Podczas badania pacjent jest proszony o zakasłanie przy wypełnionym pęcherzu, a lekarz obserwuje, czy dochodzi do mimowolnego wycieku moczu. Wynik dodatni (wyciek moczu podczas kaszlu) jest silnym wskazaniem na WNM.

W trakcie procesu diagnostycznego pacjent może również zostać poproszony o prowadzenie dziennika mikcji. W dzienniku zapisuje:

  • Ilość spożywanych płynów.
  • Częstotliwość oddawania moczu.
  • Liczbę epizodów mimowolnego wycieku moczu.
  • Okoliczności, w których dochodzi do nietrzymania moczu (np. podczas wysiłku, kaszlu, kichania).

Dziennik mikcji pomaga lekarzowi zrozumieć nawyki pacjenta, nasilenie problemu i jego wpływ na codzienne życie.

Ponadto, diagnostyka WNM obejmuje badania urodynamiczne, obrazowe, ogólne badanie moczu oraz ocenę mięśni dna miednicy.

Leczenie wysiłkowego nietrzymania moczu – dostępne metody

Leczenie wysiłkowego nietrzymania moczu zależy od stopnia zaawansowania problemu, przyczyn jego powstania oraz preferencji pacjenta. Celem terapii jest poprawa kontroli nad pęcherzem moczowym, zmniejszenie liczby epizodów wycieku moczu oraz poprawa jakości życia. Dostępne metody leczenia można podzielić na zachowawcze, farmakologiczne i chirurgiczne.

Terapia zachowawcza polega na wykonywaniu regularnych ćwiczeń wzmacniających mięśnie odpowiedzialne za podtrzymywanie narządów miednicy i zamykanie cewki moczowej. Ważną rolę odgrywa tu także fizjoterapia uroginekologiczna, która obejmuje specjalistyczne ćwiczenia i techniki, takie jak masaże czy elektrostymulacja mięśni dna miednicy.

Chociaż leki nie są standardowym leczeniem wysiłkowego nietrzymania moczu, mogą być stosowane w wybranych przypadkach, zwłaszcza w połączeniu z innymi metodami. W ramach farmakoterapii wykorzystuje się leki wspierające funkcję zwieracza cewki moczowej, a u kobiet po menopauzie hormonalną terapię zastępczą.

Metody operacyjne są zalecane w przypadku ciężkiego WNM, które nie ustępuje po leczeniu zachowawczym lub farmakologicznym. Leczenie chirurgiczne może obejmować taśmy podcewkowe, iniekcje substancji wypełniających oraz operacje podwieszające pęcherz moczowy.