Gruczolakorak (rak gruczołowy) to jeden z najczęstszych typów nowotworów złośliwych dotykających ludzi, zarówno kobiety, jak i mężczyzn. Wywodzi się z komórek nabłonka gruczołowego, czyli tkanek odpowiedzialnych za produkcję i wydzielanie różnego rodzaju substancji – takich jak śluz, enzymy trawienne czy hormony. Ponieważ komórki gruczołowe występują w wielu narządach, gruczolakoraki mogą rozwinąć się w różnych częściach ciała – od przewodu pokarmowego, przez płuca, aż po gruczoły piersiowe i prostatę.
W praktyce klinicznej gruczolakorak jest terminem określającym całą grupę nowotworów o wspólnym pochodzeniu komórkowym, ale o bardzo zróżnicowanym przebiegu. Nie każdy gruczolakorak będzie zachowywał się tak samo – wiele zależy od jego lokalizacji, stopnia zróżnicowania komórek nowotworowych, obecności przerzutów oraz szybkości wzrostu guza.
Czym jest gruczolakorak?
Gruczolakorak to nowotwór złośliwy, który rozwija się w komórkach tworzących gruczoły – czyli struktury wydzielnicze obecne m.in. w przewodzie pokarmowym, drogach oddechowych, piersiach czy układzie moczowo-płciowym. W miarę postępu choroby komórki nowotworowe przestają spełniać swoją pierwotną funkcję i zaczynają dzielić się w sposób niekontrolowany, tym samym niszcząc zdrową tkankę.
To jeden z najczęściej występujących typów histologicznych nowotworów złośliwych. Większość nowotworów jelita grubego, żołądka, płuc, piersi czy prostaty to właśnie gruczolakoraki.
Gdzie najczęściej występują gruczolakoraki?
Gruczolakoraki mogą powstawać w:
- jelicie grubej i odbytnicy,
- płucach,
- trzustce,
- żołądku,
- gruczole piersiowym,
- prostacie,
- przełyku, wątrobie, trzonie macicy, jajnikach, gruczołach ślinowych, pęcherzu moczowym.
Mimo wspólnego pochodzenia, gruczolakoraki różnią się między sobą przebiegiem, rokowaniem i odpowiedzią na leczenie.
Objawy gruczolakoraka
Objawy gruczolakoraka mogą być bardzo zróżnicowane i zależą przede wszystkim od lokalizacji nowotworu. Często wczesne objawy są niespecyficzne, co utrudnia rozpoznanie.
Do najczęstszych objawów należą:
- utrata masy ciała i apetytu,
- osłabienie i zmęczenie,
- bóle brzucha lub klatki piersiowej,
- zmiany rytmu wypróżnień (np. biegunki lub zaparcia) – w raku jelita,
- krwawienie z przewodu pokarmowego, dróg rodnych lub dróg oddechowych,
- kaszel i duszność – w gruczolakoraku płuc,
- guz wyczuwalny palpacyjnie – np. w piersi lub jamie brzusznej.
W zaawansowanym stadium mogą pojawić się objawy ogólnoustrojowe, jak gorączka, ból kostny, obrzęki czy objawy wynikające z przerzutów odległych.
Diagnostyka gruczolakoraka
Rozpoznanie gruczolakoraka wymaga:
- badań obrazowych,
- badań laboratoryjnych,
- biopsji.
Dopiero po przeprowadzeniu pełnej diagnostyki można określić stopień zaawansowania klinicznego i zaplanować odpowiednie leczenie.
Rokowania w przypadku gruczolakoraka
Rokowania w gruczolakoraku są zróżnicowane i zależą od kilku czynników. W przeciwieństwie do chorób o jednolitym przebiegu, gruczolakoraki – jako grupa nowotworów – obejmują bardzo różne lokalizacje i stopnie złośliwości, co sprawia, że trudno mówić o jednym wspólnym scenariuszu dla wszystkich pacjentów.
Główne czynniki wpływające na rokowanie to:
- lokalizacja nowotworu,
- stadium zaawansowania klinicznego,
- stopień zróżnicowania komórek nowotworowych,
- możliwość leczenia chirurgicznego (resekcja guza z marginesem zdrowej tkanki daje najlepsze efekty, szczególnie jeśli połączona jest z terapią uzupełniającą),
- reakcja na leczenie systemowe.
Czy gruczolakorak zawsze oznacza złe rokowania?
Choć „rak” kojarzy się zwykle z ciężką chorobą, wiele gruczolakoraków – szczególnie wykrytych na wczesnym etapie – jest uleczalnych, inne mogą być leczone w trybie leczenia chorób przewlekłych przez długi czas, przy jednoczesnym zachowaniu wysokiego komfortu życia pacjenta. Przykładem mogą być gruczolakoraki piersi, prostaty czy jelita grubego. Istotna w tym przypadku pozostaje czujność onkologiczna, regularne badania profilaktyczne i szybka diagnostyka w przypadku pojawienia się niepokojących objawów.
