Badanie PSA, czyli stężenia antygenu swoistego dla prostaty w surowicy krwi, to jedno z podstawowych badań diagnostycznych stosowanych w wykrywaniu i monitorowaniu chorób prostaty, w tym raka prostaty.
PSA jest wytwarzane również przez całkowicie zdrowy nabłonek w obrębie prostaty, w związku z czym antygen ten jest obecny zarówno u osób ze zdrowym gruczołem, lekkim jego przerostem, w stanach zapalnych gruczołu, jak i u osób z rakiem stercza. Jak w takim razie interpretować wyniki badania PSA?
Kiedy wykonać badanie?
Badanie stężenia antygenu swoistego dla prostaty powinien wykonać każdy mężczyzna po ukończeniu 40. roku życia. Dotyczy to także mężczyzn, którzy nie zaobserwowali u siebie objawów przerostu prostaty. Po 50. roku życia badanie powinno się wykonywać regularnie, nie rzadziej niż raz w roku. Markery PSA należy oznaczyć przede wszystkim w sytuacji, w której pojawiają się problemy z oddawaniem moczu, takie jak:
- ból i pieczenie podczas oddawania moczu,
- częsta potrzeba oddawania moczu i oddawanie moczu w niewielkich ilościach,
- nietrzymanie moczu,
- konieczność oddawania moczu w nocy.
Normy badania PSA
O postępującym procesie chorobowym nie świadczy obecność antygenu swoistego dla prostaty we krwi, ale jego poziom. Przyjmuje się, że prawidłowy wynik PSA całkowitego nie powinien przekraczać4 nanogramów na mililitr krwi (ng/ml). Należy przy tym pamiętać, że norma ta zmienia się wraz z wiekiem i wynosi odpowiednio:
- 1.4 ng/ml w przypadku mężczyzn poniżej 40 roku życia,
- 2,0 ng/ml w przypadku mężczyzn między 40. a 49. rokiem życia,
- 3,1 ng/ml w przypadku mężczyzn między 50. a 59. rokiem życia,
- 4,1 ng/ml w przypadku mężczyzn między 60. a 69. rokiem życia,
- 4,4 ng/ml w przypadku mężczyzn powyżej 70 roku życia.
Wysoki poziom PSA
Podwyższony poziom antygenu PSA nie musi oznaczać, że pacjent cierpi na chorobę nowotworową stercza. Powodem podwyższonego stężenia antygenu we krwi może być:
- wcześniejsza biopsja prostaty,
- przerost gruczołu krokowego,
- zapalenie gruczołu krokowego,
- świadczyć o odbytym niedawno stosunku seksualnym,
- wykonaniem przed badaniem intensywnych ćwiczeń fizycznych.
Niski poziom PSA
Wynik PSA może być też fałszywie niski. Ma to miejsce w przypadku całkowitego usunięcia prostaty i wdrożenia leczenia (chemioterapii i radioterapii w przebiegu leczenia choroby nowotworowej). Wynik może być fałszywie niski także po wcześniejszym usunięciu jąder.
Jak otrzymać wiarygodny wynik badania?
W celu uzyskania wiarygodnego wyniku badania, bardzo ważne jest odpowiednie przygotowanie. Zaleca się poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach (Jeśli pacjent stosuje leki takie jak finasteryd, PSA może być obniżone.), jak również zachować 72 godzinną wstrzemięźliwość od:
- intensywnej aktywności fizycznej (np. jazdy rowerem),
- współżycia,
- spożywania alkoholu,
- palenia papierosów.
Na 15 do 20 minut przed pobraniem próbki do badania pacjent powinien odpocząć.
