Endometrium to błona śluzowa wyściełająca wnętrze jamy macicy, pełniąca kluczową rolę w układzie rozrodczym kobiety. Jest to tkanka niezwykle dynamiczna, której struktura i funkcje zmieniają się w zależności od fazy cyklu miesiączkowego, przygotowując macicę na potencjalne zagnieżdżenie zarodka.

Niestety, nieprawidłowości w budowie i funkcjonowaniu endometrium mogą prowadzić do wielu problemów zdrowotnych, w tym trudności z zajściem w ciążę, bolesnych miesiączek czy nawet zwiększonego ryzyka nowotworów. Dlatego tak ważne jest zrozumienie, czym jest endometrium, jakie pełni funkcje oraz jakie mogą wystąpić problemy zdrowotne związane z jego nieprawidłowym funkcjonowaniem.

Budowa endometrium

Endometrium, czyli błona śluzowa wyściełająca wnętrze jamy macicy, jest złożoną tkanką o dynamicznej strukturze, która ulega regularnym zmianom w zależności od fazy cyklu miesiączkowego. Składa się z dwóch głównych warstw: podstawnej i czynnościowej. Każda z warstw pełni specyficzne funkcje i charakteryzuje się odmienną budową.

Warstwa podstawna

Warstwa podstawna jest najgłębszą warstwą endometrium, przylegającą bezpośrednio do mięśniówki macicy (myometrium). Charakteryzuje się stabilnością i nie ulega złuszczaniu podczas menstruacji. W warstwie podstawowej znajdują się:

  • komórki macierzyste, które są odpowiedzialne za regenerację i odbudowę warstwy czynnościowej po jej złuszczeniu,
  • gruczoły maciczne i tętnice spiralne, które odgrywają kluczową rolę w odżywianiu i funkcjonowaniu endometrium.

Warstwa czynnościowa

Warstwa czynnościowa jest zewnętrzną częścią endometrium, która podlega cyklicznym zmianom i jest odpowiedzialna za umożliwienie implantacji zarodka oraz przygotowanie macicy na ewentualną ciążę. Główne cechy warstwy podstawowej to:

  • Podleganie cyklicznym zmianom – za zmiany odpowiadają hormony steroidowe (estrogen i progesteron). W pierwszej fazie cyklu (folikularnej) dochodzi do jej rozrostu, a w drugiej fazie (lutealnej) do dalszego dojrzewania i przygotowania do potencjalnej implantacji zarodka.
  • Złuszczanie – jeśli nie dojdzie do zapłodnienia, warstwa czynnościowa ulega złuszczeniu podczas menstruacji i jest wydalana z organizmu w postaci krwawienia miesiączkowego.
  • Zawartość gruczołów i naczyń krwionośnych – warstwa czynnościowa endometrium zawiera gruczoły endometrialne, które wydzielają substancje odżywcze, oraz sieć naczyń krwionośnych, które odgrywają kluczową rolę w dostarczaniu składników odżywczych i usuwaniu produktów przemiany materii.

Funkcje endometrium

Endometrium jest kluczową tkanką w układzie rozrodczym kobiety, w którym pełni wiele istotnych funkcji. Endometrium odpowiada m.in. za:

  • utrzymanie ciąży,
  • regulację cyklu miesiączkowego,
  • ochronę przed infekcjami (Endometrium stanowi barierę ochronną, która pomaga zapobiegać infekcjom wnikającym do jamy macicy. Jego struktura i funkcja są tak zaprojektowane, aby minimalizować ryzyko zakażeń. Ponadto, gruczoły endometrialne produkują śluz, który ma właściwości antybakteryjne i tworzy dodatkową barierę ochronną przed patogenami.),
  • wspieranie układu odpornościowego,
  • produkcję hormonów lokalnych.

Problemy zdrowotne związane z endometrium

Endometrium może ulegać różnym zaburzeniom, które wpływają na zdrowie reprodukcyjne kobiety oraz jej ogólny stan zdrowia. Problemy te mogą prowadzić do nieprawidłowych krwawień, bólu, a także trudności z zajściem w ciążę. Do najczęściej diagnozowanych problemów zdrowotnych związanych z endometrium zaliczamy:

  • cienkie endometrium spowodowane zaburzeniami hormonalnymi lub wcześniejszymi zabiegami chirurgicznymi,
  • przerost endometrium zwiększający ryzyko zachorowania na raka endometrium,
  • polipy endometrialne, któremogą powstawać w wyniku zaburzeń hormonalnych, przewlekłych stanów zapalnych lub nadmiernej reakcji na estrogeny,
  • przewlekłe stany zapalne spowodowane infekcjami bakteryjnymi, wirusowymi lub grzybiczymi lub nieleczonymi infekcjami przenoszonymi drogą płciową,
  • zrosty wewnątrzmaciczne powstałe w wyniku urazów mechanicznych,
  • rak endomoetrium.

Do czynników ryzyka w przypadku choroby nowotworowej endomoetrium zalicza się wiek pacjentki (powyżej 50. roku życia), otyłość, nadciśnienie, cukrzycę, brak ciąż w wywiadzie, długotrwałe stosowanie estrogenów bez progesteronu oraz predyspozycje genetyczne.