Do menopauzy chirurgicznej dochodzi w wyniku usunięcia jajników. Najczęściej podczas operacji ginekologicznej związanej z leczeniem chorób takich jak nowotwory, torbiele, endometrioza czy przewlekłe bóle miednicy. W przeciwieństwie do naturalnej menopauzy, która przebiega stopniowo, menopauza chirurgiczna pojawia się nagle i niesie ze sobą natychmiastowe zmiany hormonalne.
Dla wielu kobiet menopauza chirurgiczna jest momentem trudnym – zarówno fizycznie, jak i emocjonalnie. Czym dokładnie jest menopauza chirurgiczna? Jakie objawy może wywołać? Jak sobie z nimi radzić?
Czym jest menopauza chirurgiczna?
Menopauza chirurgiczna występuje w wyniku obustronnego usunięcia jajników. W odróżnieniu od naturalnej menopauzy, która zwykle rozwija się stopniowo w okresie kilku lat (perimenopauza), skutkując ostatecznym wygasaniem cyklu miesiączkowego i produkcji hormonów przez jajniki, menopauza chirurgiczna pojawia się natychmiast po zabiegu. Po usunięciu obu jajników organizm traci główne źródło estrogenów (estradiolu) i progesteronu, co automatycznie wywołuje wszystkie objawy związane z brakiem tych hormonów.
Objawy menopauzy chirurgicznej
Uderzenia gorąca: nagłe uczucie gorąca, pocenie się i zaczerwienienie skóry, często intensywniejsze niż przy menopauzie naturalnej, ponieważ organizm nie miał czasu na stopniowe dostosowanie.
Nocne poty: zaburzenia snu wynikające z nagłych skoków temperatury ciała.
Zmiany nastroju: uczucie lęku, drażliwość, płaczliwość – związane ze spadkiem estrogenów, które w naturalnej menopauzie malały stopniowo.
Uczucie zmęczenia i rozkojarzenia: trudności w koncentracji, spadek motywacji, brak energii.
Suchość pochwy i ból w trakcie stosunku: spadek estrogenów powoduje ścieńczenie i zmniejszenie elastyczności nabłonka pochwy, co prowadzi do dyskomfortu podczas współżycia.
Spadek libido: estrogeny i androgeny (które jajniki również wydzielają) wpływają na popęd seksualny; ich brak może znacząco obniżyć libido.
Czym wymienione objawy różnią się w stosunku do naturalnej menopauzy?
Przede wszystkim, w przypadku menopauzy chirurgicznej mamy do czynienia z brakiem fazy perimenopauzalnej charakteryzującej się okresem nieregularnych cykli miesiączkowych i stopniowego spadku hormonów, który pozwala organizmowi częściowo przyzwyczaić się do zmian. W związku z powyższym, objawy menopauzy chirurgicznej mają znacznie bardziej intensywny przebieg. Nagła utrata hormonów oznacza silniejsze uderzenia gorąca, większe skoki nastroju, większe zmęczenie. Wielu lekarzy zaleca hormonalną terapię zastępczą (HTZ) od razu po operacji, aby złagodzić objawy i zminimalizować ryzyko długoterminowych konsekwencji zdrowotnych. Dotyczy to w szczególności pacjentek w wieku rozrodczym.
Wpływ nagłego spadku hormonów na organizm
W przypadku menopauzy chirurgicznej organizm kobiety doświadcza gwałtownego i całkowitego spadku poziomu hormonów płciowych. Taka nagła zmiana niesie ze sobą szereg objawów fizycznych i psychicznych, które mogą pojawić się już w pierwszych dniach po zabiegu.
Objawy somatyczne obejmują:
- uderzenia gorąca i zlewne poty,
- zaburzenia snu,
- suchość pochwy i bolesność podczas stosunku,
- zmiany skórne i wypadanie włosów.
Zaburzenia emocjonalne i poznawcze obejmują:
- wahania nastroju i drażliwość,
- zmniejszoną koncentrację i „mgłę mózgową”.
Konsekwencje długoterminowe to:
- osteoporoza i osłabienie kości,
- zwiększone ryzyko chorób sercowo-naczyniowych,
- problemy metaboliczne
Jak łagodzić skutki menopauzy chirurgicznej?
Jedną z najskuteczniejszych metod łagodzenia objawów menopauzy chirurgicznej jest hormonalna terapia zastępcza. Polega na podawaniu estrogenów (czasem w połączeniu z progestagenami), które rekompensują nagły spadek hormonów po usunięciu jajników. HTZ może pomóc w:
- redukcji uderzeń gorąca i nocnych potów,
- poprawie jakości snu,
- utrzymaniu zdrowia kości,
- poprawie nastroju i koncentracji,
- zmniejszeniu suchości pochwy i bolesnych stosunków.
Dobór rodzaju i dawki hormonów powinien być ściśle dostosowany do indywidualnych potrzeb kobiety. Ponadto, wspieranie organizmu odpowiednią dietą i suplementami może znacząco poprawić samopoczucie. Warto zadbać o:
- wapń i witaminę D dla ochrony przed osteoporozą,
- fitoestrogeny (np. soja, siemię lniane), które mają łagodne działanie estrogenopodobne,
- kwasy omega-3 dla serca i układu nerwowego,
- magnez i witaminy z grupy B dla wsparcia układu nerwowego.
W walce z objawami menopauzy – zarówno chirurgicznej, jak i naturalnej – nieoceniony jest ruch. Regularny umiarkowany ruch pomaga nie tylko w utrzymaniu wagi i kondycji fizycznej, ale również działa korzystnie na samopoczucie psychiczne. Dodatkowo, ćwiczenia wzmacniające kości zmniejszają ryzyko osteoporozy i poprawiają jakość życia.
Warto pamiętać, że nagłe zmiany hormonalne mogą prowadzić do wahań nastroju, obniżenia samopoczucia, a nawet depresji. W takich sytuacjach warto rozważyć:
- konsultację z psychologiem lub psychoterapeutą,
- dołączenie do grup wsparcia dla kobiet po menopauzie chirurgicznej,
- techniki relaksacyjne (np. medytacja, oddech świadomy, aromaterapia).
Hormonalna terapia zastępcza – czy zawsze jest konieczna?
Hormonalna terapia zastępcza (HTZ) jest jedną z najczęściej stosowanych metod łagodzenia objawów menopauzy chirurgicznej, ale nie zawsze jest konieczna. Decyzja o wdrożeniu HTZ powinna być podejmowana indywidualnie, z uwzględnieniem wieku pacjentki, stanu zdrowia, rodzaju i zakresu przeprowadzonej operacji oraz stwierdzenia ewentualnych przeciwwskazań.
Hormonalną terapię zastępczą rekomenduje się pacjentkom, które przeszły usunięcie jajników przed naturalnym wiekiem menopauzy (czyli przed 45. rokiem życia). Nagły spadek estrogenów może prowadzić nie tylko do silnych objawów klimakterycznych, które omówiliśmy powyżej, ale też zwiększa ryzyko:
- osteoporozy i złamań kości,
- chorób sercowo-naczyniowych,
- zaburzeń metabolicznych,
- pogorszenia funkcji poznawczych.
W takich przypadkach hormonalna terapia zastępcza może być kluczowa dla zachowania zdrowia i komfortu życia, szczególnie jeśli nie ma przeciwwskazań medycznych.
Kiedy HTZ nie jest wskazana?
Są sytuacje, w których hormonalna terapia zastępcza nie jest nie tyle zbędna, ile niewskazana ze względu na stan zdrowia pacjentki. HTZ nie powinno się stosować u kobiet z:
- przebytym nowotworem hormonozależnym (np. rakiem piersi),
- zakrzepicą żylną lub zatorowością płucną w wywiadzie,
- niekontrolowanym nadciśnieniem tętniczym,
- ciężkimi chorobami wątroby,
- krwawieniami z dróg rodnych o nieznanym pochodzeniu.
W takich sytuacjach lekarz może zaproponować alternatywne metody łagodzenia objawów menopauzy, takie jak leczenie niehormonalne, odpowiednia suplementacja, zmiana stylu życia czy naturalne fitohormony.
